Historia Archidiecezji
Od Administracji Apostolskiej Kamieńskiej, Lubuskiej i Prałatury Pilskiej do Metropolii Szczecińsko-Kamieńskiej (1945-1995)
Z okazji 50-lecia polskiej administracji kościelnej na Pomorzu Zachodnim pragnę ukazać dzieje tych Ziem na przykładzie jej dziesięciu rządców.
15 VIII 1945 r. kardynał August Hlond, arcybiskup Gniezna i Poznania, Prymas Polski - w oparciu o udzielone mu 8 lipca 1945 r. specjalne pełnomocnictwo zawarte w sygnowanym przez Domenico Tardiniego dokumencie Kongegacji Nadzwyczajnych Spraw Kościelnych - ustanowił polskich administratorów apostolskich na przypadłych Polsce po II wojnie światowej terenach północnych i zachodnich, zwanych Ziemiami Odzyskanymi.
Szczecin i Pomorze Zachodnie znalazły się w granicach gorzowskiej administracji apostolskiej zwanej oficjalnie Administracją Apostolską Kamieńską, Lubuską i Prałatury Pilskiej. W jej skład weszły następujące struktury katolickie:
Prałatura udzielna lub pilska z 75 parafiami, 8 wikariatami lokalnymi i jedną samodzielna placówką duszpasterską. Były to ziemie oderwane traktatem wersalskim, pod względem kościelnym przynależne wcześniej do archidiecezji poznańskiej i diecezji chełmińskiej.
Prałatura udzielna lub pilska z 75 parafiami, 8 wikariatami lokalnymi i jedną samodzielna placówką duszpasterską. Były to ziemie oderwane traktatem wersalskim, pod względem kościelnym przynależne wcześniej do archidiecezji poznańskiej i diecezji chełmińskiej.
Część archidiecezji wrocławskiej, leżąca w środkowym biegu Odry, przynależąca do województwa poznańskiego z 19 parafiami, 5 kuracjami, 3 wikariatami lokalnymi i jedną samodzielną placówką duszpasterską.
Część diecezji berlińskiej leżąca nad Odrą – Pomorze Zachodnie aż po Słupsk – podlegająca władzy Rzeczypospolitej Polskiej z 9 parafiami i 22 kuracjami.
Obszar administracji obejmował 44 836 km2, czyli przeszło 1/7 powierzchni Polski.
28 X 1945 r. nastąpił ingres administratora apostolskiego ks. E. Nowickiego do kościoła pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Gorzowie Wlkp.
Kwalifikacje prawnicze ks. inf. E. Nowickiego były bardzo przydatne w okresie zakładania struktur Administracji Apostolskiej. Kuria powstała w Gorzowie Wlkp. i tam też zamieszkał administrator ks. Nowicki.
Tworzenie parafii i dekanatów na rozległym terytorium Administracji, zależało od napływu duchowieństwa. Jego brak zmuszał do zakładania seminariów duchownych - najpierw niższych seminariów duchownych w Gorzowie Wlkp., Słupsku i we Wschowie, a od 1947 r. Wyższego Seminarium Duchownego w Gorzowie Wlkp. Od 1948 r. władze państwowe prowadziły akcję rozbiórek kościołów, które nie były czynne z braku kapłanów. W ten sposób niszczono też wyposażenie zabytkowych wnętrz kościelnych.
W 1950 r. erygowany został w Gorzowie Sąd Duchowny dla spraw małżeńskich.
Olbrzymia pionierska praca ks. inf. E. Nowickiego została przerwana przez władze państwowe jego deportacją z Gorzowa Wlkp. do Poznania - 26 I 1951 r. Jak głosi opublikowany dokument, Rząd Polski (...) zarządził likwidację stanu tymczasowości w administracji kościelnej na Ziemiach Zachodnich w postaci administratur apostolskich i usunięcie z tych diecezji duchownych, którzy pełnili funkcje administratorów apostolskich.
W praktyce "likwidacja stanu tymczasowości" polegała w pierwszym etapie na usunięciu ustanowionych przez kard. A. Hlonda administratorów apostolskich (we Wrocławiu, Opolu, Gorzowie, Gdańsku i Olsztynie) i wyborze na ich miejsce tzw. “wikariuszy kapitulnych". W dalszej zaś kolejności oznaczała przeprowadzenie inkardynacji kleru na tych terenach oraz mianowanie dotychczasowych rządców faktycznymi proboszczami w kierowanych przez nich parafiach.
3 II 1951 r. następuje objęcie rządów przez ks. mgr. T. Załuczkowskiego w Kościele Gorzowskim. Podpisany przez niego jako ordynariusza i ks. dr. Mariana Kumalę - kanclerza kurii - protokół stwierdza, że 3 lutego l95l r. o godz. 10-tej objął urzędowanie na skutek sede impedita przez wyjazd J.E. Ks. Administratora Apostolskiego dr Edmunda Nowickiego, ks. Tadeusz Załuczkowski, dotychczasowy dziekan w Szczecinie.
Ksiądz ordynariusz T. Załuczkowski przyjął zasadę w swoim urzędowaniu - "nic bez ks. Prymasa". Wierny tej postawie, jako wikariusz generalny ks. Prymasa - erygował 132 parafie oraz inkardynował księży do ordynariatu gorzowskiego. Do udzielenia święceń kapłańskich pierwszym sześciu wychowankom Seminarium Gorzowskiego zaprosił ks. abp. Walentego Dymka.
Zmarł 19 II 1952 r. w rezydencji przy ulicy 30 stycznia w Gorzowie Wlkp.
26 II I 952 r. Rada Konsultorów wybiera nowego rządcę w osobie ks. mgr. Z. Szelążka, dotychczasowego dyrektora Niższego Seminarium Duchownego w Słupsku. Wybór został zakomunikowany Prymasowi S. Wyszyńskiemu stosownym telegramem: Wybraliśmy kandydata ks. Zygmunta Szelążka ze Słupska. Wybór został zatwierdzony przez ks. Prymasa Wyszyńskiego.
15 III 1952 r. następuje objęcie przez ks. Szelążka - rządów nad Diecezją Gorzowską zgodnie z przepisami prawa kanonicznego i uprawnieniami specjalnymi delegowanymi przez Prymasa Polski.
25 V 1952 r. zaproszony przez ks. ordynariusza Z. Szelążka ks. bp Lucjan Bernacki z Gniezna wyświęcił 29 kapłanów.
Od 1 VII 1952 r. przeniesiono pierwsze trzy roczniki z Gorzowskiego Seminarium do pomieszczeń pocysterskich w Gościkowie- Paradyżu.
W pierwsze dziesięciolecie Administracji Gorzowskiej w 1955 r. było czynnych 1540 kościołów, pracowało 556 kapłanów, w tym 131 wyświęconych w diecezji.
Na rządy ks. inf. Z. Szelążka przypadły najcięższe lata rządzenia Kościołem. Od 9 II 1953 r. obowiązywał dekret rządu o "obsadzaniu stanowisk kościelnych". Zgody państwa żądano na nominację proboszcza i wikariusza. Dekret ten paraliżował administrację Kościoła w Polsce. Rugowano księży, likwidowano niższe seminaria duchowne, domy sióstr zakonnych. Zniszczono prasę katolicką, zlikwidowano naukę religii w szkołach, utrudniano katechizację przykościelną.
Kościoły w diecezji były nadal w ruinie. Nie wolno było ich odbudowywać. Władze państwowe rozbierały te nieczynne, w większości zabytkowe. Brakowało kapłanów, a ci nieliczni obsługiwali po kilka do kilkunastu kościołów.
Ksiądz inf. Z. Szelążek był wrażliwy na los księży. To on założył Wzajemną Pomoc Kapłańską, dom wypoczynkowy dla księży w Mielnie Koszalińskim. Za czasów tych udało się erygować tylko jedną parafię pw. św. Jakuba Ap. w Szczecinie - z ruiną kościoła.
W 1953 r. aresztowano ks. Prymasa S. Wyszyńskiego. W diecezji władze państwowe atakują kapłanów prawych i ofiarnych, żądając ich usunięcia. Ksiądz Z. Szelążek protestuje do władz centralnych. Władze kasują kaplice w szpitalach, sanatoriach.
Od 1956 r. następują jednak pewne zmiany w antykościelnej polityce państwa. Po wypadkach poznańskich w 1956 r., celem uspokojenia nastrojów społecznych, uwolniono ks. Prymasa.
1 XII 1956 r. pismo Prymasa Polski S. Wyszyńskiego powiadamiało ks. Z. Szelążka, że na mocy specjalnego postanowienia Stolicy Apostolskiej J.E. Ks. Biskup Teodor Bensch został mianowany Rządcą na terenie Ordynariatu Gorzowskiego.
Wyznaczoną diecezję gorzowską objął 6 grudnia 1956 r. 15 XII 1956 r. odbył się ingres bp. dr. T. Benscha do kościoła pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Gorzowie.
Mimo słabego zdrowia ks. bp T. Bensch okazał się bardzo cennym i doświadczonym ordynariuszem. W czasie popaździernikowej odwilży wznowił "Gorzowskie Wiadomości Kościelne". W 1957 r. erygował 36 parafii, niektóre wśród gruzów kościoła - jak w Bierzwniku. Przystąpiono w tym czasie do odbudowy zrujnowanych kościołów, m. in. w Kołobrzegu, Pyrzycach, Stargardzie Szczecińskim. Powrót religii do szkół wymagał powołania wizytatorów religii, Rady Wydziału Nauki Katolickiej przy kurii oraz Instytutu Katechetycznego w Rokitnie, w Szczecinku i Słupsku.
12 VI 1957 r. diecezja cieszyła się 25. rocznicą Święceń Kapłańskich księdza biskupa.
Najpierw złamana ręka w samochodzie, a 25 XII 1957 r. zawał serca na ambonie w kościele pw. św. Rodziny w Szczecinie - spowodowały śmierć biskupa 7 I 1958 r.
Pogrzeb biskupa T. Benscha odbył się 11 I 1958 r. w katedrze gorzowskiej, gdzie spoczął w krypcie pod wieżą.
Od 8 I do 3 VII 1958 r. rządy w diecezji gorzowskiej, jako wikariusz kapitulny sprawował ks. dr Józef Michalski.
W diecezji trwało nadal odbudowywanie zrujnowanych kościołów, na które uzyskano pozwolenia władz państwowych. W Kołobrzegu udało się odbudować i poświęcić prezbiterium, podczas gdy korpus pięcionawowy był ruiną nie przyznaną parafii.
7 VIII 1958 r. Sekretariat Prymasa Polski wydał komunikat stwierdzający m. in., że na przedstawienie J Em. Ks. Kardynała Stefana Wyszyńskiego, Prymasa Polski, Ojciec św. mianował Ks. Dra Wilhelma Plutę z Katowic -- Biskupem w Gorzowie, zlecając mu służbę pasterską wśród Duchowieństwa i Ludu Ordynariatu Gorzowskiego, osieroconego przed siedmiu miesiącami przez śmierć pierwszego Biskupa Gorzowskiego, ś. p. Ks. biskupa Teodora Benscha.
7 IX 1938 r. ks. Kardynał S. Wyszyński konsekrował ks. dra Wilhelma Plutę w kościele pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Gorzowie Wlkp., a już w miesiąc później, informuje swym listem bp. W. Plutę, że Ojciec Święty Pius XII wyniósł do godności biskupiej ks. Jerzego Strobę w charakterze Biskupa-Sufragana.
13 V 1960 r. bp W. Pluta otrzymuje od Prymasa S. Wyszyńskiego kolejny list informujący, iż Ojciec Święty Jan XXIII wyniósł ks. mgr. Ignacego Jeża do godności biskupiej.
Po raz pierwszy ordynariusz gorzowski otrzymał dwóch biskupów pomocniczych. Biskup Stroba zajął się wydziałem nauki katolickiej, sztuką sakralną i nominacjami księży wikariuszy. Biskup Ignacy Jeż kierował wydziałem duszpasterskim.
Biskup ordynariusz erygował nowe parafie, poświęcił wiele odbudowanych kościołów oraz podzielił - w 1961 r. - diecezję na 37 dekanatów.
W tych latach nasilały się znowu ataki władz państwowych na Kościół. W 1960 r. nastąpiło zlikwidowanie Niższego Seminarium Duchownego w Słupsku i Gorzowie. Od października 1960 r. do maja 1980 r. brano kleryków do wojska. W 1961 r. zlikwidowano naukę religii w szkołach oraz - Wydział Teologiczny Seminarium Duchownego w Gorzowie, który ewakuowano na wieś - do Gościkowa-Paradyża. W tym samym roku zlikwidowano i doszczętnie zniszczono w Przemyślu Salezjańską Szkołę Organistowską - co podcięło umiejętności muzyczne w Polsce, w tym i na Pomorzu Zachodnim, gdzie nieużytkowane instrumenty organowe, z braku organistów, ulegały niszczeniu. W dalszym ciągu władze państwowe rozbierały nieużytkowane, często w dobrym stanie, nie zniszczone kościoły. W czasie Soboru Watykañskiego II pojawiły się trudności w wyjeździe księży biskupów na Sobór. Były też trudności z uroczystościami milenijnymi w diecezji, w czasie których władze państwowe urządzały konkurencyjne uroczystości lub widowiska.
Uroczystości milenijne w Szczecinie odbyły się 5 XI 1966 r., w Gorzowie Wlkp. 6 XI 1966 r. oraz 1 VII 1967 r. w Kamieniu Pomorskim i 2 VII 1967 r. w Kołobrzegu.
22 V 1967 r. kardynał S. Wyszyński otrzymuje pismo Sekretariatu Stanu, informujące, że Papież Paweł VI raczył zamianować abp. B. Kominka, bp. F. Jopa, bp. J. Drzazgę i bp. W Plutę administratorami apostolskimi ad nutum Sanctae Sedis. W piśmie stwierdzono następnie, że każdemu z obecnych rządców zostaje powierzone terytorium, na którym aktualnie pełni duszpasterską posługę w charakterze wikariusza generalnego Prymasa Wyszyńskiego, arcybiskupa Gniezna i Warszawy.
Mimo uzyskania dogodniejszej pozycji prawnej diecezji - jako Administracji Apostolskiej - wprost od Stolicy Apostolskiej zależny, pozostawał nadal olbrzymi teren, 1/7 obszaru Polski, do obsługiwania na co dzień. Księża biskupi widzieli wyjście z tej sytuacji tylko poprzez podział Administracji. Ksiądz bp ordynariusz W. Pluta był szczególnie naciskany w tym względzie przez bp. J. Strobę i bp. I. Jeża. Na Konferencji Episkopatu we Wrocławiu ks. bp W. Pluta wysunął projekt podziału Administracji, a 15 XII 1969 r. z poparciem prymasa - przedłożono petycję Ojcu Świętemu, Pawłowi VI.
Po podpisaniu normalizacji stosunków przez NRF i Polskę, 7 XII 1970 r., trwały dyplomatyczne rozmowy w sprawie normalizacji administracji kościelnej na Ziemiach Zachodnich. Wypadki grudniowe 1970 r. na Wybrzeżu w Polsce stwarzały korzystniejszy klimat dla spraw Kościoła.
Ojciec Święty Paweł VI bullą Episcoporum Poloniae Coetus podjął decyzję, erygując 28 VI 1972 r. nowe diecezje w Polsce, w tym diecezję gorzowską, koszalińsko-kołobrzeską i szczecińsko-kamieńską. Ordynariuszem diecezji szczecińsko-kamieńskiej został bp Jerzy Stroba, diecezji koszalińsko-kołobrzeskiej bp Ignacy Jeż, a diecezji gorzowskiej bp Wilhelm Pluta. Diecezja gorzowską została sufraganią archidiecezji wrocławskiej, a diecezje szczecińsko-kamieńską i koszalińsko-kołobrzeską sufraganiami archidiecezji gnieźnieńskiej.
Diecezja szczecińsko-kamieńska objęła całe ówczesne województwo szczecińskie w obszarze 12 754 km2, które zamieszkiwało 922 tyś. mieszkańców. Miastem biskupim został Szczecin liczący 367 tyś mieszkańców. Na katedrę wyznaczono kościół pw. św. Jakuba Ap., będący wtedy w ruinie, częściowo w odbudowie. Konkatedrą została dawna katedra św. Jana Chrzciciela w Kamieniu Pomorskim
Konferencja Plenarna powitała z wielką radością ogłoszone 28 VI 1972 r. decyzje Stolicy Apostolskiej w sprawie kanonicznego uregulowania organizacji kościelnej na Ziemiach Zachodnich i Północnych Polski. Na ich mocy tak istniejące, jak i nowo erygowane diecezje położone na Ziemiach Zachodnich i Północnych zostają włączone na stałe do polskiej organizacji kościelnej.
Nowy biskup objął swoje pasterzowanie w diecezji 8 VII 1972 r., po przedstawieniu pisma nominacyjnego i złożeniu przysięgi. Zamieszkał w trzech pokojach na plebani św. Rodziny, w Szczecinie, gdzie też organizowała się nowa Kuria.
Władze państwowe milczały odnośnie decyzji Ojca Świętego Pawła VI. Zastosowały uprawomocnienie się decyzji przez upłynięcie trzech miesięcy.
W tym czasie, dla zaznaczenia rangi tych decyzji, bp. Strobę i odbudowujący się kościół pw. św. Jakuba Ap. odwiedził 9 VIII ks. Prymas Wyszyński, a 27 IX ks. kard. Karol Wojtyła.
Wreszcie 8 X 1972 r. odbył się uroczysty ingres pierwszego ordynariusza, bp. Jerzego Stroby, do odbudowanego z gruzów prezbiterium katedry pw. św. Jakuba Ap. przy udziale ks. kard. Wyszyńskiego, bp. W. Pluty z Gorzowa i bp. Ignacego Jeża z Koszalina i kilkudziesięciu tysięcy wiernych.
Zadaniem biskupa ordynariusza była troska o odbudowę katedry, odbudowa ponad 100 zrujnowanych kościołów w diecezji oraz starania o seminarium duchowne w Szczecinie. Do tego doszły, dekrety na 50 nowych parafii oraz budowy plebani i obiektów katechetycznych. Był to program odrabiania pierwszy raz po wojnie prac, których nie wolno było podjąć z powodu zakazów państwowych.
Sytuacja w diecezji była taka, że brakowało kościołów w nowo zbudowanych dzielnicach miast. Najpierw uzyskaliśmy zezwolenia na odbudowę zrujnowanych kościołów. później na rozbudowę już istniejących, wreszcie - na nowe kościoły.
Księża mieszkali w prywatnych mieszkaniach, często w zakrystiach, gdzie były też biura parafialne. Powstał wielki program budowy plebani, na lokalizację których otrzymywaliśmy czasami od Wydziału Wyznań miejsca w dużym oddaleniu od kościoła. Wszystko po to, by utrudnić, jeżeli już trzeba było się zgodzić.
W pierwszych latach nowej diecezji dojeżdżał na trzy-cztery dni do Szczecina z parafii w Kamieniu Pomorskim tamtejszy proboszcz, ks. Roman Kostynowicz, pracując jako wikariusz biskupi. Od 1974 r. na miejscu w Szczecinie i w diecezji wspierał księdza biskupa ordynariusza nowy ks. bp - Jan Gałecki.
Konsekracja bp. Jana Gałeckiego odbyła się 18 III 1974 r., jeszcze w części prezbiterialnej odbudowującej się katedry pw. św. Jakuba Ap. w Szczecinie. Konsekratorem był ks. kard. Stefan Wyszyński.
7 IX 1974 r. obradował po raz pierwszy w Szczecinie, już w odbudowanej katedrze, Episkopat Polski, na uroczystej sesji, a 8 IX 1974 r. w czasie uroczystości 850-lecia Chrztu Pomorza nawiązujących do św. Ottona z Bambergu, ks. kard. S. Wyszyński dokonał poświęcenia odbudowanej w ciągu trzech lat całej katedry.
15 maja 1978 r., na prośbę ordynariusza ksiądz Prymas erygował Szczecińską Kapitułę Katedralną, która miała uprawnienia wyboru wikariusza kapitulnego.
W ciągu 6 lat pasterzowania bp. J. Stroby erygowano 49 parafii, odbudowano ponad 30 kościołów i zbudowano ponad 30 probostw. Przez cały ten czas biskup ordynariusz pertraktował w sprawie zezwolenia na budowę Seminarium Duchownego w Szczecinie. Był zawsze wymagający najpierw od siebie, potem od innych. Uporządkowany w decyzjach. Wartościowy organizator. Uczył księży odpowiedzialności za diecezję. Dbał o warunki pracy dla księży.
Po śmierci Pawła VI został jedynym dekretem Jana Pawła I przeniesiony na stolicę arcybiskupią w Poznaniu 7 X 1978 r.
Diecezjanie i duchowieństwo żegnało Go z żalem. Biskup J. Stroba przepracował w administracji gorzowskiej 14 lat, a w diecezji szczecińsko-kamieńskiej 6 lat.
Po objęciu kanonicznym przez dotychczasowego ordynariusza szczecińsko- kamieńskiego bp. dra Jerzego Strobę Archidiecezji Metropolitalnej Poznańskiej, zgodnie z przepisami prawa kanonicznego, Kapituła Katedralna Szczecińska na nadzwyczajnym posiedzeniu w dniu 9 X 1978 r. wybrała wikariusza kapitulnego ks. bp. dra Jana Gałeckiego.
Czas, w którym ks. bp Jan Gałecki sprawował odpowiedzialność za diecezję szczecińsko-kamieńską, naznaczony był śmiercią papieża Jana Pawła I - 29 IX 1978 r. Brakowało w kościele powszechnym Ojca Świętego. W czasie wakansu wikariusz kapitulny bp Jan Gałecki starał się sprawować rządy w diecezji w duchu bp. Stroby.
Wybór l6 X 1978 r. Polaka, kardynała Karola Wojtyły na papieża, który przybrał imię Jana Pawła II, spowodował w Ojczyźnie i diecezji olbrzymią radość.
Na uroczystą inaugurację do Rzymu udała się liczna delegacja z diecezji na czele z bp. Janem Gałeckim.
4 III 1979 r., w dniu św. Kazimierza, został ogłoszony komunikat z Watykanu o nominacji księdza biskupa Kazimierza Majdańskiego z Włocławka na ordynariusza diecezji szczecińsko-kamieńskiej.
Ingres ks. bp. prof. dr hab. Kazimierza Majdańskiego do katedry w Szczecinie odbył się 8 IV 1979 r. w Niedzielę Palmową, a w Wielki Poniedziałek do konkatedry w Kamieniu Pomorskim. 8 IX 1979 r. biskup erygował Kapitułę Kamieńską. Do pomocy biskupa ordynariusza został konsekrowany drugi biskup, sufragan Stanisław Stefanek, T. Chr., 24 VIII 1980 r.
Fala strajków w Szczecinie w sierpniu 1980 r. zakończyła się dziękczynną mszą świętą celebrowaną przez ks. bp. Kazimierza Majdańskiego. Posługa biskupa ordynariusza przypadła na trudny czas zrywu "Solidarności" i stanu wojennego. Doświadczeniem i rozwagą służył bp Majdański w tym czasie pertraktującym i ich rozmowom.
Bólem biskupiego serca, jak i wszystkich ludzi prawego sumienia, był zamach na Ojca Świętego Jana Pawła II, 13 V 1981 r., a później śmierć ks. kard. Stefana Wyszyńskiego, 28 V 1981 r.
13 XII 1981 r. rozpoczął się okres stanu wojennego, paraliżujący normalną pracę i deformujący postawy ludzkie. Nabożeństwa, uroczystości kościelne stawały się alternatywą i okazją do wyrażania przekonań - często politycznych.
31 V 1982 r. ks. bp K. Majdański konsekrował katedrę pw. św. Jakuba Ap., dla której wystrój prezbiterium został ozdobiony tryptykiem i ołtarzem.
W dziesięciolecie diecezji szczecińsko-kamieńskiej odbyły się uroczystości z udziałem abp. Luigi Poggiego, ks. Prymasa Glempa i kard. Macharskiego. 23 V 1983 r. ks. biskup ordynariusz uzyskał dla katedry pw. św. Jakuba Ap. w Szczecinie tytuł bazyliki mniejszej.
Osobną okazją dla Pomorza była uroczystość 40-lecia powrotu tu Kościoła, z udziałem całego Episkopatu Polski, w dniach 20-23 VI 1985 r. Był to już drugi Zjazd Episkopatu Polski w Szczecinie.
Szczególnym rozdziałem było uwieńczenie starań o budowę Seminarium Duchownego w Szczecinie. Rozpoczęła się ona w 1983 r. i trwała do 1993 r. Patronem Seminarium jest Święta Rodzina z Nazaret, wzięta z herbu bp. K. Majdańskiego.
Znaczącym osiągnięciem ks. biskupa ordynariusza i Jego osobistą zasługą były starania wokół zaproszenia Ojca Świętego Jana Pawła II do odwiedzenia Szczecina. Cała diecezja, a szczególnie Szczecin, przygotowywała się do wizyty papieskiej na Jasnych Błoniach - dzisiaj już imienia Jana Pawła II. Tam właśnie, przy olbrzymim ołtarzu polowym odbyła się główna celebra, później w budującym się Seminarium Duchownym Papież poświęcił kamień węgielny, a w bazylice katedralnej wygłosił przemówienie do kleryków całej Polski.
Po wizycie Ojca Świętego w Szczecinie pozostały w sercach wiernych wyrazy wdzięczności i pamięci. Trasą papieską - ulicami Szczecina aż do Jasnych Błoni - przeszła procesja w Boże Ciało 18 VI 1987 r. W marcu 1988 r. srebrny jubileusz biskupstwa ks. bp. K. Majdańskiego też przeżywaliśmy we wdzięczności dla Ojca Świętego, podobnie 10-lecie posługi w diecezji.
W 1989 r. sięgaliśmy też do korzeni bamberskich chrześcijaństwa na Pomorzu przez uroczystości 850-lecia śmierci św. Ottona i 800-lecia jego kanonizacji.
6 I 1990 r. do pomocy ks. biskupa ordynariusza został konsekrowany przez Jana Pawła lI w Rzymie nowy biskup sufragan o. Marian Błażej Kruszyłowicz, franciszkanin, dawny generał zakonu i wikariusz generalny.
Wyjątkowym zaszczytem było nadanie Pasterzowi Diecezji - za Jego cierpienia w obozach hitlerowskich - Orderu Wielkiego Niemieckiego Krzyża Zasługi z Gwiazdą przez prezydenta RFN. Biskup Kazimierz Majdański jest pierwszym Polakiem obdarzonym tak wysokim odznaczeniem.
25 III 1992 r. wybiła godzina ogłoszenia nowych decyzji papieskich dotyczących organizacji Kościoła w Polsce. Wśród nich było podniesienie bullą papieską TOTUS TUUS POLONIAE POPULUS diecezji szczecińsko-kamieńskiej do rangi archidiecezji w ramach Metropolii Szczecińsko-Kamieńskiej. Arcybiskup K. Majdański ukazał nam, obecnych na tym ogłoszeniu, pogodę ducha i żywą wiarę.
Papież Jan Paweł II podniósł wtenczas biskupa Majdańskiego do godności arcybiskupiej ad personam.
Do wiernych odezwał się listem pasterskim odczytanym 29 III 1992 r., w którym pożegnał się z rodziną diecezjalną, upraszając dla Niej błogosławieństwo Boże.
3 X 1992 r. Uniwersytet Szczeciński nadał ks. abp. K. Majdańskiemu, po raz pierwszy w dziejach tej uczelni, tytuł doktora honoris causa. Z tej okazji gratulacyjny telegram Ojciec Święty Jan Paweł II przestał na ręce rektora Uniwersytetu.
Ksiądz abp K. Majdański nadal wspiera Instytut Studiów nad Rodziną – ATK w Warszawie - i, przebywając w Łomiankach, wspiera też archidiecezję szczecińsko-kamieńską, zgodnie z życzeniem Ojca Świętego Jana Pawła II.
Decyzją Stolicy Apostolskiej z dnia 25 III 1992 r. ks. bp Marian Przykucki zostaje pierwszym arcybiskupem metropolitą archidiecezji szczecińsko-kamieńskiej. W skład metropolii weszły diecezje: koszalińsko-kołobrzeska i zielonogórsko-gorzowska.
W Niedzielę Palmową ks. abp Marian Przykucki odbył ingres do katedry w Szczecinie w obecności ks. abp. Józefa Kowalczyka, przejmując pastorał od ustępującego abp. Kazimierza Majdańskiego. Paliusz otrzymał w Rzymie 29 VI 1992 r. z rąk Ojca Świętego Jana Pawła II.
22 V 1992 r. ustanowił Sąd Metropolitalny I i II instancji w Szczecinie, a 1 X 1992 r. powołał Radę Kapłańską i Kolegium Konsultorów.
1 XI ustanowił Kapitułę Kolegiacką pw. Św. Jana Chrzciciela w Myśliborzu, a 15 VIII 1995 r. Kapitułę Kolegiacką w Stargardzie Szczecińskim, przy kościele pw. Najświętszej Maryi Panny.
Uroczystości 20-lecia diecezji szczecińsko-kamieńskiej odbyły się od 21-26 XI 1992 r. z udziałem ks. abp. Jerzego Stroby, ks abp. Kazimierza Majdańskiego, pod przewodnictwem abp. Mariana Przykuckiego.
Szczególną działalnością ks. arcybiskupa stało się reaktywowanie lub ustanowienie Sanktuariów maryjnych, w dawnych ośrodkach kultu z czasów biskupstwa kamieńskiego.
Księdzu arcybiskupowi przyszło też dokonać poświęcenia Seminarium Duchownego w Szczecinie, z udziałem nuncjusza apostolskiego 23 X 1993 r.
15 XII 1993 r. zmarł w sześćdziesiątym czwartym roku życia ks. Janusz St. Pasierb. Ksiądz arcybiskup, gdy był jego ordynariuszem w Pelplinie, obdarzył go godnością prałata.
Z okazji 50. rocznicy męczeńskiej śmierci trzech kapłanów – Austriaka, ks. prałata Carla Lamperta, oraz Niemców: ks. Friedericha Lorenza i Herberta Simoleita -pracujących w parafii pw. św. Jana Chrzciciela w Szczecinie, należącej wówczas do diecezji berlińskiej przybyła do Szczecina 1000-osobowa grupa Niemców z kard. Berlina Georgiem Sterzinskim na uroczystą Mszę św., z udziałem ks. abp. Mariana Przykuckiego. Z tej okazji 12 XI I 994 r. poświęcono pamiątkową tablicę w kościele pw. św. Jana Chrzciciela w Szczecinie.
Szczególna uroczystość odbyła się 25 III 1995 r. w katedrze pw. św. Jakuba Ap. W Szczecinie z okazji pochówku książęcych szczątków, które nie znalazły miejsca na Zamku. Dyrekcja Zamku ufundowała w katedrze sarkofag, ozdobną kratę i dziesięciopolowy witraż dynastii Gryfitów. Na taki pochówek w katedrze wyraził zgodę ks. abp Marian Przykucki, do czasu, gdy zaistnieją warunki pochówku książąt na Zamku.
Centralne uroczystości 50-lecia polskiej administracji kościelnej na Pomorzu Zachodnim przebiegające pod hasłem "Tu chcemy' służyć Panu", odbyły się 18 VI 1995 r. w Szczecinie. Mszy św. na placu Katedralnym, w której uczestniczył m. in. prezydent Lech Wałęsa, przewodniczył kard. Franciszek Macharski. Koncelebrowało ją ponad 50 biskupów zgromadzonych w Szczecinie na 277 Konferencji Plenarnej Episkopatu Polski. Był to trzeci zjazd Episkopatu Polski w Szczecinie. Kazanie wygłosił Prymas Polski kard. Józef Glemp. Po mszy św. zebrani udali się na Jasne Błonia, gdzie nuncjusz apostolski abp J. Kowalczyk poświęcił w strugach deszczu pomnik Jana Pawła II.
Ksiądz abp Marian Przykucki zadbał o upamiętnienie wizyty papieskiej w Szczecinie z 11 VI 1987 r. przez postawienie prawie czterometrowej statuły Jana Pawła II odlanej w brązie. Postać papieża wykonał artysta rzeźbiarz z Krakowa prof. Czesław Dźwigaj.
Zaawansowane są plany budowy Kurii Biskupiej obok Seminarium Duchownego przy ul. Papieża Pawła VI. Przygotowane są też plany budowy Muzeum Diecezjalnego przy katedrze pw. św. Jakuba Ap. w Szczecinie. Ksiądz abp M. Przykucki ma za sobą taką realizację budowy Kurii i Muzeum w Pelplinie.
Życzymy, aby spełniły się one w Szczecinie.
Od Autora
Jestem też świadkiem dziejów Kościoła na Pomorzu Zachodnim od 1945 r. W Szczecinie zdałem, zaległą przez wojnę, maturę w 1946 r. Przez ks. inf. E. Nowickiego zostałem przyjęty do Seminarium Duchownego. 0d 1951 r. pracowałem w Gorzowie Wlkp. w Sądzie Duchownym przy kurii. 0d 1956 do 1961 r. studiowałem na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu na wydziale konserwacji zabytków. 0d 1959 r. wykładam w Seminarium historię sztuki. 0d 1961 r. byłem proboszczem w Kamieniu Pomorskim, a od 1980 do 1988 r. w katedrze szczecińskiej. Referat sztuki kościelnej przy kurii w Gorzowie i w Szczecinie prowadziłem od 1959 r. 0becnie jestem diecezjalnym konserwatorem zabytków.
W ciągu minionych 50 lat danym mi było poznać i pracować z wszystkimi rządcami Kościoła na Pomorzu Zachodnim
Obszar administracji obejmował 44 836 km2, czyli przeszło 1/7 powierzchni Polski.
28 X 1945 r. nastąpił ingres administratora apostolskiego ks. E. Nowickiego do kościoła pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Gorzowie Wlkp.
Kwalifikacje prawnicze ks. inf. E. Nowickiego były bardzo przydatne w okresie zakładania struktur Administracji Apostolskiej. Kuria powstała w Gorzowie Wlkp. i tam też zamieszkał administrator ks. Nowicki.
Tworzenie parafii i dekanatów na rozległym terytorium Administracji, zależało od napływu duchowieństwa. Jego brak zmuszał do zakładania seminariów duchownych - najpierw niższych seminariów duchownych w Gorzowie Wlkp., Słupsku i we Wschowie, a od 1947 r. Wyższego Seminarium Duchownego w Gorzowie Wlkp. Od 1948 r. władze państwowe prowadziły akcję rozbiórek kościołów, które nie były czynne z braku kapłanów. W ten sposób niszczono też wyposażenie zabytkowych wnętrz kościelnych.
W 1950 r. erygowany został w Gorzowie Sąd Duchowny dla spraw małżeńskich.
Olbrzymia pionierska praca ks. inf. E. Nowickiego została przerwana przez władze państwowe jego deportacją z Gorzowa Wlkp. do Poznania - 26 I 1951 r. Jak głosi opublikowany dokument, Rząd Polski (...) zarządził likwidację stanu tymczasowości w administracji kościelnej na Ziemiach Zachodnich w postaci administratur apostolskich i usunięcie z tych diecezji duchownych, którzy pełnili funkcje administratorów apostolskich.
W praktyce "likwidacja stanu tymczasowości" polegała w pierwszym etapie na usunięciu ustanowionych przez kard. A. Hlonda administratorów apostolskich (we Wrocławiu, Opolu, Gorzowie, Gdańsku i Olsztynie) i wyborze na ich miejsce tzw. “wikariuszy kapitulnych". W dalszej zaś kolejności oznaczała przeprowadzenie inkardynacji kleru na tych terenach oraz mianowanie dotychczasowych rządców faktycznymi proboszczami w kierowanych przez nich parafiach.
3 II 1951 r. następuje objęcie rządów przez ks. mgr. T. Załuczkowskiego w Kościele Gorzowskim. Podpisany przez niego jako ordynariusza i ks. dr. Mariana Kumalę - kanclerza kurii - protokół stwierdza, że 3 lutego l95l r. o godz. 10-tej objął urzędowanie na skutek sede impedita przez wyjazd J.E. Ks. Administratora Apostolskiego dr Edmunda Nowickiego, ks. Tadeusz Załuczkowski, dotychczasowy dziekan w Szczecinie.
Ksiądz ordynariusz T. Załuczkowski przyjął zasadę w swoim urzędowaniu - "nic bez ks. Prymasa". Wierny tej postawie, jako wikariusz generalny ks. Prymasa - erygował 132 parafie oraz inkardynował księży do ordynariatu gorzowskiego. Do udzielenia święceń kapłańskich pierwszym sześciu wychowankom Seminarium Gorzowskiego zaprosił ks. abp. Walentego Dymka.
Zmarł 19 II 1952 r. w rezydencji przy ulicy 30 stycznia w Gorzowie Wlkp.
26 II I 952 r. Rada Konsultorów wybiera nowego rządcę w osobie ks. mgr. Z. Szelążka, dotychczasowego dyrektora Niższego Seminarium Duchownego w Słupsku. Wybór został zakomunikowany Prymasowi S. Wyszyńskiemu stosownym telegramem: Wybraliśmy kandydata ks. Zygmunta Szelążka ze Słupska. Wybór został zatwierdzony przez ks. Prymasa Wyszyńskiego.
15 III 1952 r. następuje objęcie przez ks. Szelążka - rządów nad Diecezją Gorzowską zgodnie z przepisami prawa kanonicznego i uprawnieniami specjalnymi delegowanymi przez Prymasa Polski.
25 V 1952 r. zaproszony przez ks. ordynariusza Z. Szelążka ks. bp Lucjan Bernacki z Gniezna wyświęcił 29 kapłanów.
Od 1 VII 1952 r. przeniesiono pierwsze trzy roczniki z Gorzowskiego Seminarium do pomieszczeń pocysterskich w Gościkowie- Paradyżu.
W pierwsze dziesięciolecie Administracji Gorzowskiej w 1955 r. było czynnych 1540 kościołów, pracowało 556 kapłanów, w tym 131 wyświęconych w diecezji.
Na rządy ks. inf. Z. Szelążka przypadły najcięższe lata rządzenia Kościołem. Od 9 II 1953 r. obowiązywał dekret rządu o "obsadzaniu stanowisk kościelnych". Zgody państwa żądano na nominację proboszcza i wikariusza. Dekret ten paraliżował administrację Kościoła w Polsce. Rugowano księży, likwidowano niższe seminaria duchowne, domy sióstr zakonnych. Zniszczono prasę katolicką, zlikwidowano naukę religii w szkołach, utrudniano katechizację przykościelną.
Kościoły w diecezji były nadal w ruinie. Nie wolno było ich odbudowywać. Władze państwowe rozbierały te nieczynne, w większości zabytkowe. Brakowało kapłanów, a ci nieliczni obsługiwali po kilka do kilkunastu kościołów.
Ksiądz inf. Z. Szelążek był wrażliwy na los księży. To on założył Wzajemną Pomoc Kapłańską, dom wypoczynkowy dla księży w Mielnie Koszalińskim. Za czasów tych udało się erygować tylko jedną parafię pw. św. Jakuba Ap. w Szczecinie - z ruiną kościoła.
W 1953 r. aresztowano ks. Prymasa S. Wyszyńskiego. W diecezji władze państwowe atakują kapłanów prawych i ofiarnych, żądając ich usunięcia. Ksiądz Z. Szelążek protestuje do władz centralnych. Władze kasują kaplice w szpitalach, sanatoriach.
Od 1956 r. następują jednak pewne zmiany w antykościelnej polityce państwa. Po wypadkach poznańskich w 1956 r., celem uspokojenia nastrojów społecznych, uwolniono ks. Prymasa.
1 XII 1956 r. pismo Prymasa Polski S. Wyszyńskiego powiadamiało ks. Z. Szelążka, że na mocy specjalnego postanowienia Stolicy Apostolskiej J.E. Ks. Biskup Teodor Bensch został mianowany Rządcą na terenie Ordynariatu Gorzowskiego.
Wyznaczoną diecezję gorzowską objął 6 grudnia 1956 r. 15 XII 1956 r. odbył się ingres bp. dr. T. Benscha do kościoła pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Gorzowie.
Mimo słabego zdrowia ks. bp T. Bensch okazał się bardzo cennym i doświadczonym ordynariuszem. W czasie popaździernikowej odwilży wznowił "Gorzowskie Wiadomości Kościelne". W 1957 r. erygował 36 parafii, niektóre wśród gruzów kościoła - jak w Bierzwniku. Przystąpiono w tym czasie do odbudowy zrujnowanych kościołów, m. in. w Kołobrzegu, Pyrzycach, Stargardzie Szczecińskim. Powrót religii do szkół wymagał powołania wizytatorów religii, Rady Wydziału Nauki Katolickiej przy kurii oraz Instytutu Katechetycznego w Rokitnie, w Szczecinku i Słupsku.
12 VI 1957 r. diecezja cieszyła się 25. rocznicą Święceń Kapłańskich księdza biskupa.
Najpierw złamana ręka w samochodzie, a 25 XII 1957 r. zawał serca na ambonie w kościele pw. św. Rodziny w Szczecinie - spowodowały śmierć biskupa 7 I 1958 r.
Pogrzeb biskupa T. Benscha odbył się 11 I 1958 r. w katedrze gorzowskiej, gdzie spoczął w krypcie pod wieżą.
Od 8 I do 3 VII 1958 r. rządy w diecezji gorzowskiej, jako wikariusz kapitulny sprawował ks. dr Józef Michalski.
W diecezji trwało nadal odbudowywanie zrujnowanych kościołów, na które uzyskano pozwolenia władz państwowych. W Kołobrzegu udało się odbudować i poświęcić prezbiterium, podczas gdy korpus pięcionawowy był ruiną nie przyznaną parafii.
7 VIII 1958 r. Sekretariat Prymasa Polski wydał komunikat stwierdzający m. in., że na przedstawienie J Em. Ks. Kardynała Stefana Wyszyńskiego, Prymasa Polski, Ojciec św. mianował Ks. Dra Wilhelma Plutę z Katowic -- Biskupem w Gorzowie, zlecając mu służbę pasterską wśród Duchowieństwa i Ludu Ordynariatu Gorzowskiego, osieroconego przed siedmiu miesiącami przez śmierć pierwszego Biskupa Gorzowskiego, ś. p. Ks. biskupa Teodora Benscha.
7 IX 1938 r. ks. Kardynał S. Wyszyński konsekrował ks. dra Wilhelma Plutę w kościele pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Gorzowie Wlkp., a już w miesiąc później, informuje swym listem bp. W. Plutę, że Ojciec Święty Pius XII wyniósł do godności biskupiej ks. Jerzego Strobę w charakterze Biskupa-Sufragana.
13 V 1960 r. bp W. Pluta otrzymuje od Prymasa S. Wyszyńskiego kolejny list informujący, iż Ojciec Święty Jan XXIII wyniósł ks. mgr. Ignacego Jeża do godności biskupiej.
Po raz pierwszy ordynariusz gorzowski otrzymał dwóch biskupów pomocniczych. Biskup Stroba zajął się wydziałem nauki katolickiej, sztuką sakralną i nominacjami księży wikariuszy. Biskup Ignacy Jeż kierował wydziałem duszpasterskim.
Biskup ordynariusz erygował nowe parafie, poświęcił wiele odbudowanych kościołów oraz podzielił - w 1961 r. - diecezję na 37 dekanatów.
W tych latach nasilały się znowu ataki władz państwowych na Kościół. W 1960 r. nastąpiło zlikwidowanie Niższego Seminarium Duchownego w Słupsku i Gorzowie. Od października 1960 r. do maja 1980 r. brano kleryków do wojska. W 1961 r. zlikwidowano naukę religii w szkołach oraz - Wydział Teologiczny Seminarium Duchownego w Gorzowie, który ewakuowano na wieś - do Gościkowa-Paradyża. W tym samym roku zlikwidowano i doszczętnie zniszczono w Przemyślu Salezjańską Szkołę Organistowską - co podcięło umiejętności muzyczne w Polsce, w tym i na Pomorzu Zachodnim, gdzie nieużytkowane instrumenty organowe, z braku organistów, ulegały niszczeniu. W dalszym ciągu władze państwowe rozbierały nieużytkowane, często w dobrym stanie, nie zniszczone kościoły. W czasie Soboru Watykañskiego II pojawiły się trudności w wyjeździe księży biskupów na Sobór. Były też trudności z uroczystościami milenijnymi w diecezji, w czasie których władze państwowe urządzały konkurencyjne uroczystości lub widowiska.
Uroczystości milenijne w Szczecinie odbyły się 5 XI 1966 r., w Gorzowie Wlkp. 6 XI 1966 r. oraz 1 VII 1967 r. w Kamieniu Pomorskim i 2 VII 1967 r. w Kołobrzegu.
22 V 1967 r. kardynał S. Wyszyński otrzymuje pismo Sekretariatu Stanu, informujące, że Papież Paweł VI raczył zamianować abp. B. Kominka, bp. F. Jopa, bp. J. Drzazgę i bp. W Plutę administratorami apostolskimi ad nutum Sanctae Sedis. W piśmie stwierdzono następnie, że każdemu z obecnych rządców zostaje powierzone terytorium, na którym aktualnie pełni duszpasterską posługę w charakterze wikariusza generalnego Prymasa Wyszyńskiego, arcybiskupa Gniezna i Warszawy.
Mimo uzyskania dogodniejszej pozycji prawnej diecezji - jako Administracji Apostolskiej - wprost od Stolicy Apostolskiej zależny, pozostawał nadal olbrzymi teren, 1/7 obszaru Polski, do obsługiwania na co dzień. Księża biskupi widzieli wyjście z tej sytuacji tylko poprzez podział Administracji. Ksiądz bp ordynariusz W. Pluta był szczególnie naciskany w tym względzie przez bp. J. Strobę i bp. I. Jeża. Na Konferencji Episkopatu we Wrocławiu ks. bp W. Pluta wysunął projekt podziału Administracji, a 15 XII 1969 r. z poparciem prymasa - przedłożono petycję Ojcu Świętemu, Pawłowi VI.
Po podpisaniu normalizacji stosunków przez NRF i Polskę, 7 XII 1970 r., trwały dyplomatyczne rozmowy w sprawie normalizacji administracji kościelnej na Ziemiach Zachodnich. Wypadki grudniowe 1970 r. na Wybrzeżu w Polsce stwarzały korzystniejszy klimat dla spraw Kościoła.
Ojciec Święty Paweł VI bullą Episcoporum Poloniae Coetus podjął decyzję, erygując 28 VI 1972 r. nowe diecezje w Polsce, w tym diecezję gorzowską, koszalińsko-kołobrzeską i szczecińsko-kamieńską. Ordynariuszem diecezji szczecińsko-kamieńskiej został bp Jerzy Stroba, diecezji koszalińsko-kołobrzeskiej bp Ignacy Jeż, a diecezji gorzowskiej bp Wilhelm Pluta. Diecezja gorzowską została sufraganią archidiecezji wrocławskiej, a diecezje szczecińsko-kamieńską i koszalińsko-kołobrzeską sufraganiami archidiecezji gnieźnieńskiej.
Diecezja szczecińsko-kamieńska objęła całe ówczesne województwo szczecińskie w obszarze 12 754 km2, które zamieszkiwało 922 tyś. mieszkańców. Miastem biskupim został Szczecin liczący 367 tyś mieszkańców. Na katedrę wyznaczono kościół pw. św. Jakuba Ap., będący wtedy w ruinie, częściowo w odbudowie. Konkatedrą została dawna katedra św. Jana Chrzciciela w Kamieniu Pomorskim
Konferencja Plenarna powitała z wielką radością ogłoszone 28 VI 1972 r. decyzje Stolicy Apostolskiej w sprawie kanonicznego uregulowania organizacji kościelnej na Ziemiach Zachodnich i Północnych Polski. Na ich mocy tak istniejące, jak i nowo erygowane diecezje położone na Ziemiach Zachodnich i Północnych zostają włączone na stałe do polskiej organizacji kościelnej.
Nowy biskup objął swoje pasterzowanie w diecezji 8 VII 1972 r., po przedstawieniu pisma nominacyjnego i złożeniu przysięgi. Zamieszkał w trzech pokojach na plebani św. Rodziny, w Szczecinie, gdzie też organizowała się nowa Kuria.
Władze państwowe milczały odnośnie decyzji Ojca Świętego Pawła VI. Zastosowały uprawomocnienie się decyzji przez upłynięcie trzech miesięcy.
W tym czasie, dla zaznaczenia rangi tych decyzji, bp. Strobę i odbudowujący się kościół pw. św. Jakuba Ap. odwiedził 9 VIII ks. Prymas Wyszyński, a 27 IX ks. kard. Karol Wojtyła.
Wreszcie 8 X 1972 r. odbył się uroczysty ingres pierwszego ordynariusza, bp. Jerzego Stroby, do odbudowanego z gruzów prezbiterium katedry pw. św. Jakuba Ap. przy udziale ks. kard. Wyszyńskiego, bp. W. Pluty z Gorzowa i bp. Ignacego Jeża z Koszalina i kilkudziesięciu tysięcy wiernych.
Zadaniem biskupa ordynariusza była troska o odbudowę katedry, odbudowa ponad 100 zrujnowanych kościołów w diecezji oraz starania o seminarium duchowne w Szczecinie. Do tego doszły, dekrety na 50 nowych parafii oraz budowy plebani i obiektów katechetycznych. Był to program odrabiania pierwszy raz po wojnie prac, których nie wolno było podjąć z powodu zakazów państwowych.
Sytuacja w diecezji była taka, że brakowało kościołów w nowo zbudowanych dzielnicach miast. Najpierw uzyskaliśmy zezwolenia na odbudowę zrujnowanych kościołów. później na rozbudowę już istniejących, wreszcie - na nowe kościoły.
Księża mieszkali w prywatnych mieszkaniach, często w zakrystiach, gdzie były też biura parafialne. Powstał wielki program budowy plebani, na lokalizację których otrzymywaliśmy czasami od Wydziału Wyznań miejsca w dużym oddaleniu od kościoła. Wszystko po to, by utrudnić, jeżeli już trzeba było się zgodzić.
W pierwszych latach nowej diecezji dojeżdżał na trzy-cztery dni do Szczecina z parafii w Kamieniu Pomorskim tamtejszy proboszcz, ks. Roman Kostynowicz, pracując jako wikariusz biskupi. Od 1974 r. na miejscu w Szczecinie i w diecezji wspierał księdza biskupa ordynariusza nowy ks. bp - Jan Gałecki.
Konsekracja bp. Jana Gałeckiego odbyła się 18 III 1974 r., jeszcze w części prezbiterialnej odbudowującej się katedry pw. św. Jakuba Ap. w Szczecinie. Konsekratorem był ks. kard. Stefan Wyszyński.
7 IX 1974 r. obradował po raz pierwszy w Szczecinie, już w odbudowanej katedrze, Episkopat Polski, na uroczystej sesji, a 8 IX 1974 r. w czasie uroczystości 850-lecia Chrztu Pomorza nawiązujących do św. Ottona z Bambergu, ks. kard. S. Wyszyński dokonał poświęcenia odbudowanej w ciągu trzech lat całej katedry.
15 maja 1978 r., na prośbę ordynariusza ksiądz Prymas erygował Szczecińską Kapitułę Katedralną, która miała uprawnienia wyboru wikariusza kapitulnego.
W ciągu 6 lat pasterzowania bp. J. Stroby erygowano 49 parafii, odbudowano ponad 30 kościołów i zbudowano ponad 30 probostw. Przez cały ten czas biskup ordynariusz pertraktował w sprawie zezwolenia na budowę Seminarium Duchownego w Szczecinie. Był zawsze wymagający najpierw od siebie, potem od innych. Uporządkowany w decyzjach. Wartościowy organizator. Uczył księży odpowiedzialności za diecezję. Dbał o warunki pracy dla księży.
Po śmierci Pawła VI został jedynym dekretem Jana Pawła I przeniesiony na stolicę arcybiskupią w Poznaniu 7 X 1978 r.
Diecezjanie i duchowieństwo żegnało Go z żalem. Biskup J. Stroba przepracował w administracji gorzowskiej 14 lat, a w diecezji szczecińsko-kamieńskiej 6 lat.
Po objęciu kanonicznym przez dotychczasowego ordynariusza szczecińsko- kamieńskiego bp. dra Jerzego Strobę Archidiecezji Metropolitalnej Poznańskiej, zgodnie z przepisami prawa kanonicznego, Kapituła Katedralna Szczecińska na nadzwyczajnym posiedzeniu w dniu 9 X 1978 r. wybrała wikariusza kapitulnego ks. bp. dra Jana Gałeckiego.
Czas, w którym ks. bp Jan Gałecki sprawował odpowiedzialność za diecezję szczecińsko-kamieńską, naznaczony był śmiercią papieża Jana Pawła I - 29 IX 1978 r. Brakowało w kościele powszechnym Ojca Świętego. W czasie wakansu wikariusz kapitulny bp Jan Gałecki starał się sprawować rządy w diecezji w duchu bp. Stroby.
Wybór l6 X 1978 r. Polaka, kardynała Karola Wojtyły na papieża, który przybrał imię Jana Pawła II, spowodował w Ojczyźnie i diecezji olbrzymią radość.
Na uroczystą inaugurację do Rzymu udała się liczna delegacja z diecezji na czele z bp. Janem Gałeckim.
4 III 1979 r., w dniu św. Kazimierza, został ogłoszony komunikat z Watykanu o nominacji księdza biskupa Kazimierza Majdańskiego z Włocławka na ordynariusza diecezji szczecińsko-kamieńskiej.
Ingres ks. bp. prof. dr hab. Kazimierza Majdańskiego do katedry w Szczecinie odbył się 8 IV 1979 r. w Niedzielę Palmową, a w Wielki Poniedziałek do konkatedry w Kamieniu Pomorskim. 8 IX 1979 r. biskup erygował Kapitułę Kamieńską. Do pomocy biskupa ordynariusza został konsekrowany drugi biskup, sufragan Stanisław Stefanek, T. Chr., 24 VIII 1980 r.
Fala strajków w Szczecinie w sierpniu 1980 r. zakończyła się dziękczynną mszą świętą celebrowaną przez ks. bp. Kazimierza Majdańskiego. Posługa biskupa ordynariusza przypadła na trudny czas zrywu "Solidarności" i stanu wojennego. Doświadczeniem i rozwagą służył bp Majdański w tym czasie pertraktującym i ich rozmowom.
Bólem biskupiego serca, jak i wszystkich ludzi prawego sumienia, był zamach na Ojca Świętego Jana Pawła II, 13 V 1981 r., a później śmierć ks. kard. Stefana Wyszyńskiego, 28 V 1981 r.
13 XII 1981 r. rozpoczął się okres stanu wojennego, paraliżujący normalną pracę i deformujący postawy ludzkie. Nabożeństwa, uroczystości kościelne stawały się alternatywą i okazją do wyrażania przekonań - często politycznych.
31 V 1982 r. ks. bp K. Majdański konsekrował katedrę pw. św. Jakuba Ap., dla której wystrój prezbiterium został ozdobiony tryptykiem i ołtarzem.
W dziesięciolecie diecezji szczecińsko-kamieńskiej odbyły się uroczystości z udziałem abp. Luigi Poggiego, ks. Prymasa Glempa i kard. Macharskiego. 23 V 1983 r. ks. biskup ordynariusz uzyskał dla katedry pw. św. Jakuba Ap. w Szczecinie tytuł bazyliki mniejszej.
Osobną okazją dla Pomorza była uroczystość 40-lecia powrotu tu Kościoła, z udziałem całego Episkopatu Polski, w dniach 20-23 VI 1985 r. Był to już drugi Zjazd Episkopatu Polski w Szczecinie.
Szczególnym rozdziałem było uwieńczenie starań o budowę Seminarium Duchownego w Szczecinie. Rozpoczęła się ona w 1983 r. i trwała do 1993 r. Patronem Seminarium jest Święta Rodzina z Nazaret, wzięta z herbu bp. K. Majdańskiego.
Znaczącym osiągnięciem ks. biskupa ordynariusza i Jego osobistą zasługą były starania wokół zaproszenia Ojca Świętego Jana Pawła II do odwiedzenia Szczecina. Cała diecezja, a szczególnie Szczecin, przygotowywała się do wizyty papieskiej na Jasnych Błoniach - dzisiaj już imienia Jana Pawła II. Tam właśnie, przy olbrzymim ołtarzu polowym odbyła się główna celebra, później w budującym się Seminarium Duchownym Papież poświęcił kamień węgielny, a w bazylice katedralnej wygłosił przemówienie do kleryków całej Polski.
Po wizycie Ojca Świętego w Szczecinie pozostały w sercach wiernych wyrazy wdzięczności i pamięci. Trasą papieską - ulicami Szczecina aż do Jasnych Błoni - przeszła procesja w Boże Ciało 18 VI 1987 r. W marcu 1988 r. srebrny jubileusz biskupstwa ks. bp. K. Majdańskiego też przeżywaliśmy we wdzięczności dla Ojca Świętego, podobnie 10-lecie posługi w diecezji.
W 1989 r. sięgaliśmy też do korzeni bamberskich chrześcijaństwa na Pomorzu przez uroczystości 850-lecia śmierci św. Ottona i 800-lecia jego kanonizacji.
6 I 1990 r. do pomocy ks. biskupa ordynariusza został konsekrowany przez Jana Pawła lI w Rzymie nowy biskup sufragan o. Marian Błażej Kruszyłowicz, franciszkanin, dawny generał zakonu i wikariusz generalny.
Wyjątkowym zaszczytem było nadanie Pasterzowi Diecezji - za Jego cierpienia w obozach hitlerowskich - Orderu Wielkiego Niemieckiego Krzyża Zasługi z Gwiazdą przez prezydenta RFN. Biskup Kazimierz Majdański jest pierwszym Polakiem obdarzonym tak wysokim odznaczeniem.
25 III 1992 r. wybiła godzina ogłoszenia nowych decyzji papieskich dotyczących organizacji Kościoła w Polsce. Wśród nich było podniesienie bullą papieską TOTUS TUUS POLONIAE POPULUS diecezji szczecińsko-kamieńskiej do rangi archidiecezji w ramach Metropolii Szczecińsko-Kamieńskiej. Arcybiskup K. Majdański ukazał nam, obecnych na tym ogłoszeniu, pogodę ducha i żywą wiarę.
Papież Jan Paweł II podniósł wtenczas biskupa Majdańskiego do godności arcybiskupiej ad personam.
Do wiernych odezwał się listem pasterskim odczytanym 29 III 1992 r., w którym pożegnał się z rodziną diecezjalną, upraszając dla Niej błogosławieństwo Boże.
3 X 1992 r. Uniwersytet Szczeciński nadał ks. abp. K. Majdańskiemu, po raz pierwszy w dziejach tej uczelni, tytuł doktora honoris causa. Z tej okazji gratulacyjny telegram Ojciec Święty Jan Paweł II przestał na ręce rektora Uniwersytetu.
Ksiądz abp K. Majdański nadal wspiera Instytut Studiów nad Rodziną – ATK w Warszawie - i, przebywając w Łomiankach, wspiera też archidiecezję szczecińsko-kamieńską, zgodnie z życzeniem Ojca Świętego Jana Pawła II.
Decyzją Stolicy Apostolskiej z dnia 25 III 1992 r. ks. bp Marian Przykucki zostaje pierwszym arcybiskupem metropolitą archidiecezji szczecińsko-kamieńskiej. W skład metropolii weszły diecezje: koszalińsko-kołobrzeska i zielonogórsko-gorzowska.
W Niedzielę Palmową ks. abp Marian Przykucki odbył ingres do katedry w Szczecinie w obecności ks. abp. Józefa Kowalczyka, przejmując pastorał od ustępującego abp. Kazimierza Majdańskiego. Paliusz otrzymał w Rzymie 29 VI 1992 r. z rąk Ojca Świętego Jana Pawła II.
22 V 1992 r. ustanowił Sąd Metropolitalny I i II instancji w Szczecinie, a 1 X 1992 r. powołał Radę Kapłańską i Kolegium Konsultorów.
1 XI ustanowił Kapitułę Kolegiacką pw. Św. Jana Chrzciciela w Myśliborzu, a 15 VIII 1995 r. Kapitułę Kolegiacką w Stargardzie Szczecińskim, przy kościele pw. Najświętszej Maryi Panny.
Uroczystości 20-lecia diecezji szczecińsko-kamieńskiej odbyły się od 21-26 XI 1992 r. z udziałem ks. abp. Jerzego Stroby, ks abp. Kazimierza Majdańskiego, pod przewodnictwem abp. Mariana Przykuckiego.
Szczególną działalnością ks. arcybiskupa stało się reaktywowanie lub ustanowienie Sanktuariów maryjnych, w dawnych ośrodkach kultu z czasów biskupstwa kamieńskiego.
Księdzu arcybiskupowi przyszło też dokonać poświęcenia Seminarium Duchownego w Szczecinie, z udziałem nuncjusza apostolskiego 23 X 1993 r.
15 XII 1993 r. zmarł w sześćdziesiątym czwartym roku życia ks. Janusz St. Pasierb. Ksiądz arcybiskup, gdy był jego ordynariuszem w Pelplinie, obdarzył go godnością prałata.
Z okazji 50. rocznicy męczeńskiej śmierci trzech kapłanów – Austriaka, ks. prałata Carla Lamperta, oraz Niemców: ks. Friedericha Lorenza i Herberta Simoleita -pracujących w parafii pw. św. Jana Chrzciciela w Szczecinie, należącej wówczas do diecezji berlińskiej przybyła do Szczecina 1000-osobowa grupa Niemców z kard. Berlina Georgiem Sterzinskim na uroczystą Mszę św., z udziałem ks. abp. Mariana Przykuckiego. Z tej okazji 12 XI I 994 r. poświęcono pamiątkową tablicę w kościele pw. św. Jana Chrzciciela w Szczecinie.
Szczególna uroczystość odbyła się 25 III 1995 r. w katedrze pw. św. Jakuba Ap. W Szczecinie z okazji pochówku książęcych szczątków, które nie znalazły miejsca na Zamku. Dyrekcja Zamku ufundowała w katedrze sarkofag, ozdobną kratę i dziesięciopolowy witraż dynastii Gryfitów. Na taki pochówek w katedrze wyraził zgodę ks. abp Marian Przykucki, do czasu, gdy zaistnieją warunki pochówku książąt na Zamku.
Centralne uroczystości 50-lecia polskiej administracji kościelnej na Pomorzu Zachodnim przebiegające pod hasłem "Tu chcemy' służyć Panu", odbyły się 18 VI 1995 r. w Szczecinie. Mszy św. na placu Katedralnym, w której uczestniczył m. in. prezydent Lech Wałęsa, przewodniczył kard. Franciszek Macharski. Koncelebrowało ją ponad 50 biskupów zgromadzonych w Szczecinie na 277 Konferencji Plenarnej Episkopatu Polski. Był to trzeci zjazd Episkopatu Polski w Szczecinie. Kazanie wygłosił Prymas Polski kard. Józef Glemp. Po mszy św. zebrani udali się na Jasne Błonia, gdzie nuncjusz apostolski abp J. Kowalczyk poświęcił w strugach deszczu pomnik Jana Pawła II.
Ksiądz abp Marian Przykucki zadbał o upamiętnienie wizyty papieskiej w Szczecinie z 11 VI 1987 r. przez postawienie prawie czterometrowej statuły Jana Pawła II odlanej w brązie. Postać papieża wykonał artysta rzeźbiarz z Krakowa prof. Czesław Dźwigaj.
Zaawansowane są plany budowy Kurii Biskupiej obok Seminarium Duchownego przy ul. Papieża Pawła VI. Przygotowane są też plany budowy Muzeum Diecezjalnego przy katedrze pw. św. Jakuba Ap. w Szczecinie. Ksiądz abp M. Przykucki ma za sobą taką realizację budowy Kurii i Muzeum w Pelplinie.
Życzymy, aby spełniły się one w Szczecinie.
Od Autora
Jestem też świadkiem dziejów Kościoła na Pomorzu Zachodnim od 1945 r. W Szczecinie zdałem, zaległą przez wojnę, maturę w 1946 r. Przez ks. inf. E. Nowickiego zostałem przyjęty do Seminarium Duchownego. 0d 1951 r. pracowałem w Gorzowie Wlkp. w Sądzie Duchownym przy kurii. 0d 1956 do 1961 r. studiowałem na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu na wydziale konserwacji zabytków. 0d 1959 r. wykładam w Seminarium historię sztuki. 0d 1961 r. byłem proboszczem w Kamieniu Pomorskim, a od 1980 do 1988 r. w katedrze szczecińskiej. Referat sztuki kościelnej przy kurii w Gorzowie i w Szczecinie prowadziłem od 1959 r. 0becnie jestem diecezjalnym konserwatorem zabytków.
W ciągu minionych 50 lat danym mi było poznać i pracować z wszystkimi rządcami Kościoła na Pomorzu Zachodnim
